Kur'ân-ı Kerim'’in önemli surelerinden biri olan İhlas Suresi, İslam’da tevhid inancının kalbini oluşturur. Kısa olmasına rağmen içerdiği derin anlamlar sayesinde inananların zihin ve kalplerinde önemli bir yere sahiptir. Bu sure, Allah'ın birliğini, benzersizliğini ve kimseye muhtaç olmadığını bildirerek, diğer varlıklarla arasında kiyas kabul etmez bir fark ortaya koyar.
İhlas Suresi'nin Nâzil Oluşu ve Temel Anlamı
İhlas Suresi, Mekke döneminde inmiştir ve toplam 4 ayetten oluşur. "İhlas" kelimesi, samimi olmak, dini Allah'a has kılmak anlamına gelir. Bu nedenle sure, Allah'a tam bir teslimiyetle inanmayı öğretir. Bu özelliğiyle tevhid inancını özetleyen bir bildiri niteliği taşır.
İhlas Suresi'nin Arapça Yazılışı ve Okunuşu
İhlas Suresi'nin Arapça Yazılışı:
بِسْمِ اللِّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
قُلْ هُوَ اللهُ اَحَدٌ
اللهُ الصَمَدُ
لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ
وَلَمْ يَكٜنْ لَّهُ كُفوًا اَحَدٌ
İhlas Suresi'nin Türkçe Okunuşu:
Bismillâhirrahmânirrahîm.
Kul huvallâhu ehad.
Allahusâmed.
Lem yelid ve lem yûled.
Ve lem yekun lehu kufuven ehad.
İhlas Suresi'nin Türkçe Meali:
Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla.
De ki: O Allah tektir.
Allah her şeyden yüektir ve kimseye muhtaç değildir.
O doğurmamıştır ve doğurulmamıştır.
Hiçbir şey O’na denk değildir.
İhlas Suresi'nin Namazdaki Yeri
Bu sure, namazda Fatiha'dan sonra okunan zammı sure olarak tüm vakit namazlarında okunabilir. İçerdiği tevhid vurgusu sebebiyle Peygamber Efendimiz (s.a.s.) ve sahabeleri tarafından da namazlarda sıkça okunmuştur. Bazı hadislerde, İhlas Suresi'nin her rekâtta okunmasının sevap bakımından büyük bir değer taşıdığı belirtilmiştir.
İhlas Suresi'nin Tefsiri
1. Ayet: "De ki: O Allah birdir."
Bu ayet, tevhid akidesinin temelini ortaya koyar. Allah birdir; O'nun benzeri, ortağı, eşi ve dengi yoktur. Ne Hristiyanlıktaki ücleme inancı (Baba, Oğlu ve Kutsal Ruh), ne de çoktanrıcı sistemler bu birliği kabul etmez. O, zâtında ve sıfatlarında tektir.
Tasavvuf âlimlerinden Cüneyd-i Bağdadi'nin "Tevhid, kulun sonunun başlangıcına benzemesidir" sözü, bu mânânı derinleştirir. Allah'a inanmak, benlikten soyutlanmayı ve sözde değil, özde teslimiyeti gerektirir.
2. Ayet: "Allah Samed'dir."
"Samed" sözcüğü, her konuda başvurulan, hiçbir şeye muhtaç olmayan, tam yetkinlik sahibi anlamlarını taşır. Bu vasıf, Allah'ın yüreklere güven ve sığınak kapısı olarak tanıtılmasıdır. O, yemez, içmez, uyumaz; varlığı ve kudreti süreklidir.
3. Ayet: "O doğurmamıştır ve doğurulmamıştır."
Bu ayet, Allah'ın yaratılma ya da yaratma sürecine dahil olmadığını belirtir. Yani O, ne birinin evladıdır ne de kendisinin evladı vardır. Bu ifade, hem insanlara hem de melek, nebî gibi yüe varlıklara tanrılık atfetmenin reddidir. Bu, özellikle Hristiyanlıkta Mesih'ın tanrılaştırılmasını da kapsayan bir reddiyedir.
4. Ayet: "O'na denk hiçbir şey yoktur."
Allah'ın zâtı, sıfatları ve fiilleri hiçbir varlığa benzemez. O, duyularla kavranamaz, benzerle kıyaslanamaz. "Hiçbir şey O'na denk değildir" ifadesiyle yüeliği, mutlak benzerlikten uzak olduğu vurgulanmıştır. Kur'ân'ın başka bir yerinde bu gerçek, "O'nun benzeri gibi hiçbir şey yoktur" (Şûrâ 42/11) şeklinde ifade edilmiştir.
İhlas Suresi'nin Nüzul Sebebi
Mekkeli müşrikler, Peygamber Efendimiz'e "Bize Rabbinin nesebini söyle" dediklerinde bu sure nazil olmuştur. O dönemin toplumsal yapısında bir kişinin tanınması için soyunun bilinmesi önemliydi. Müşrikler, Allah'ı bu beşeri kıstaslarla anlamaya çalışıyordu. Cenab-ı Hak ise bu sure ile, O'nun yaratılmamış, doğmamış ve kimseye benzemeyen mutlak bir varlık olduğunu ortaya koymuştur.
İhlas Suresi'nin Faziletleri ve Peygamber Efendimiz'in (s.a.s.) Övgüsü
İhlas Suresi'nin faziletine dair birçok hadis mevcuttur. Bunlardan biri şöyledir:
"Canım kudret elinde olan Allah’a yemin ederim ki bu sûre, Kur'an'ın üçte birine denktir." (Buharî, Tevhid 1)
Bu hadis, sürenin manevi değerini ve Allah'ı tanıma noktasındaki derinliğini gözler önüne serer. Bazı sahabiler bu sureyi her namazda okuduklarında, Resûlullah (s.a.s.) onların bu sevgisini övmüş ve şu buyurmuştur:
"Onu sevmen seni cennete götürür." (Tirmizî, Fezailü'l-Kur'an 11)
İhlas Suresi, Allah’ın birliğini, benzersizliğini ve her şeyin O'na muhtaç olduğunu çok yalın ama derin bir şekilde anlatan çok değerli bir suredir. Kısa olmasına rağmen, içerdiği mana itibariyle Kur'an'ın üçte birine denk olacak derecede kapsamlı bir anlam yelpazesi sunar. Her Müslümanın bu sureyi sadece ezberlemekle kalmayıp anlamı ve mesajı üzerine tefekkür etmesi, imanın derinliği ve samimiyetinin bir yansıması olacaktır.
